Ne yazık ki, Hacı Bektaş Veli’nin kendi dönemine ait hiçbir kayıt yok.
Daha da kötüsü bütün bu menkıbe ve efsanelerle yaşamı neredeyse buharlaştırılan Hacı Bektaş Veli hakkında bilimsel çalışmalar daha yakın geçmişte yapılmaya başlandı.
Bu araştırmacıların başında Fuat Köprülü ve onun öğrencisi Abdulbaki Gökpınarlı gelmektedir.
Fuat Köprülü ve Abdulbaki Gökpınarlı Hacı Bektaş Veli hakkında çok önemli araştırmalar yaptılar. Bu araştırmalar sayesinde Hacı Bektaş Veliile ilgili kaynaklar bilim dünyasında tanındı.
Dahası Hacı Bektaş Veli’nin eserleri ve yaşamı hakkında sahih kaynaklara ulaşılmaya çalışıldı.
Bu sahih kaynakların bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Elvan Çelebi (ö.1350), Menakibu’l-Kutsiyye: Hacı Bektaş Veli'nin hayatı hakkında ipuçları verir.
2. Ahmet Eflaki (ö.1360), Menakibu’l-Arifin: Hacı Bektaş Veli'nin tasavvuf anlayışından bahseder.
3. Abdurrahman-ı Cami (ö.1492), Nefahatü’l-Üns min Hazarati’l-Kuds: Hacı Bektaş Veli mistik yaşamından bahseder.
4. Taşköprülüzade Ahmed (ö.1561), Şekayık-i Numaniye: 16. yüzyılda kaleme alınan bu eser Hacı Bektaş Veli'nin din algısını ele alır. Bu eser diğer kaynakların aksine Hacı Bektaş'ı sünni bir veli olarak anlatmıştır.
5. Aşık Paşazade (ö.1484), Tevarih-i Ali Osman: Aşık Paşazade Baba İlyas Horasani soyuna mensup bir tarihçidir. Bilindiği gibi Hacı Bektaş Veli Baba İlyas'ın halifelerinden biridir. Bu eserde aile içinde gelen Hacı Bektaş ile ilgili şifahi bilgiler kaydedilmiştir. Bu eserde Hacı Bektaş Veli ile ilgili ilgi çekici şeyler bulunmaktadır.
İlginç olan şu ki, bu kaynakların hemen tamamı Hacı Bektaş Veli'nin ölümünden yaklaşık 100 yıl sonra kaleme alınmıştır.
Yaşamını mütevazi bir şekilde gözden ırak bir yaşamla geçiren Hacı Bektaş Veliyi anlatmak suretiyle neredeyse bütün Anadolu'ya tanıtan şahıs Abdal Musa'dır.
Eserleri
Peki! Hacı Bektaş Veli'nin kendi eserleri var mıdır?
Hacı Bektaş Veli'ye atfedilen birçok eser vardır. Ancak üzerinde fikir birliği bulunan üç büyük eseri vardır:
Birincisi besmelenin tefsirinin yapıldığı Şerh-i Besmele.
İkincisi ise, İslam tasavvufunun temel meselelerinin ele alındığı, insanın hem Yaradana hem de yaratılana karşı görevlerinin anlatıldığı, duyguların tahlilinin yapıldığı Makalat.Bu eserde İslami konular hakkında Hacı Bektaş Veli'nin derinlemesine bilgi sahibi olduğu görülmektedir. Yine bu eserde hemen her konuda zengin bir şekilde ayet ve hadislerden yararlanmıştır. (Elvan Çelebi, Menâkıbu’l Kudsiyye, nşr. İsmail Erünsal- A.Yaşar Ocak, s.170-171.) Makalatta Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali hakkında övgü dolu sözler yer almaktadır.
Üçüncüsü, Velayetname adlı eserdir. Bu eser dilden dile, gönülden gönüle taşınan bilgilerin 15. yüzyılın sonunda kaleme alınması ile ortaya çıkmıştır. Bu eser Hacı Bektaş Velinin tarihsel kimlik ve kişiliğini içeren çok değerli bilgileri ihtiva ettiği için önemlidir. Yine Hoca Ahmet Yesevi ile Hacı Bektaş'ın arasında bağ kurmamıza yardımcı olacak verileri de ihtiva etmektedir. Ancak Hacı Bektaş Veli'nin gerçek hayatı ile menkıbelerin birbirine karıştığı bir kitap olduğunu da unutmamamız gerekmektedir.
Not: Bu yazı makale, köşe yazısı vs. gibi akademik bir yazı değildir. Sadece ders notu olarak kullanılmaktadır