Modernite bağlamında Hacı Bektaş Veli

Cumartesi, 25 Nisan 2020 13:25 Prof. Dr. İlhan Yıldız İzlenimler: 507

Hacı Bektaş Veli, Anadolu’ya barışı, esenliği, kardeşliği ve dostluğu getirmeye çalışmıştır. Dolayısıyla hoşgörü, tolerans ve insan hürriyeti gibi evrensel değerleri savunduğunu görmekteyiz.

Onun hayali ceylanla aslanın bir arada yaşadığı bir dünyaydı. Tabii ki buradaki ceylan ve aslan birer metafor. Onun kastettiği şey insanın içindeki kişilikle-nefsin, ruhla-bedenin, şeytani duygularla-rahmani duyguların uzlaştığı bir dünya.

Hacı Bektaş Veli,Anadolu’da bir taraftan birlik, beraberlik, sevgi ve hoşgörünün temellerini atarken diğer taraftan esnaf, tüccar ve sanatkarlara kol kanat gerip onların gelişmesini sağlamıştır. Bu yüzden Bektaşilik iki ayrı yüze sahiptir. Birinci yüz dervişlerin yetiştirilmesi; ikincisi ise, ekonomik olarak kalkınmayı sağlayacak arka planın oluşturulmasıdır.

Hacı Bektaş Veli’ye göre, insanın içindeki dünya barışına giden yol içteki huzurdan geçer.

Kesin ortak paydasının insan olması olduğunu ve bu paydada buluşabileceğimizi anlatmak için: “Düşmanın dahi bir insan olduğunu unutma.” ve  din, dil, ırk ve ideoloji ayırımı yapmaksızın insanları eşit görmemiz gerektiğini anlatmak için: “Yetmiş iki milleti bir gör.” özdeyişleri de Hacı Bektaş Veli’nin  evrensel değerleri inşa etmeye çalıştığını göstermektedir.

Kadın Hakkında Düşünceleri

Hacı Bektaş Veli Orta Asya’dan gelen diğer düşünürler gibi kadını erkekten ayrı görmemiş cinsiyet ayrımcılığı yapmamış kadını erkekle birlikte toplumun bir parçası olarak algılamıştır. Hacı Bektaş Veli dönemi Anadolu’sunda kadının toplumsal statüsüne baktığımızda, Âşıkpaşazâde’nin  Anadolu erenleri arasında “Bacıyân-ı Rûm” adlı bir kadın örgütlenmesinden bahsettiğini görürüz. Bacıyân-ı Rûm, Anadolu’da bulunan ve isimleri Gaziyân-ı Rûm, Âhiyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm olarak anılan örgütlenmelerden biridir. Bektâşî dergâhlarında  kadın dervişler de  vardır. Kadıncık Ana, bu derviş ve dergah yöneticisi kadınlardan biriydi. Kadıncık ananın Hacı Bektaş:Velinin eşi olduğu yönünde rivayetler de bulunmaktadır. Bu düşüncelerini bir şiirinde şöyle anlatmaktadır:

“Erkek dişi sorulmaz, muhabbetin dilinde

Hakk’ın yarattığı her şey, yerli yerinde

Bizim nazarımızda kadın,  erkek farkı yok

Noksanlık, eksiklik senin görüşlerinde.”

(Haydar  Teberoğlu, a.g.m. s. 143, Belkıs Temren, “Bektaşî –Alevi Kültüründe Kadın”, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu,  Ankara 1999, s.320)

Evrensellik

Sevgi, hoşgörü ve tolerans üzerinde duran Hacı Bektaş Velinin “Her ne ararsan kendinde ara” ve “İncinsen de incitme!” sözleriyle bizi evrensel değerlere taşıdığını unutmamamız gerekmektedir. Herkese kapısını açık tutan Hacı Bektaş Veli“her tavladan boşanan at,  bizim tavlamızda eğleşir. Bizim tavlamızdan boşanan at ise felah bulamaz” diyerek bu yaklaşımını ifade etmektedir.

Hacı Bektaş Veli,  farklı din ve mezheplere sahip insanların bir arada barış içerisinde yaşamasını istemiştir. Kendisi de farklı dinlere mensup insanları ötelememiş onlarla insan ilişkilerini sürdürmüştür. Bir gün Kayseri’den Ürgüp’e giderken yolda bir Hristiyan köyüne uğramıştır. Burada kendisine çavdar ekmeği ikram etmiştir. Bilindiği gibi çavdar ekmeği buğdaya göre daha esmer olduğu için o dönemde pek makbul sayılmazmış. Bu nedenle kadın bu köyde buğday yetişmediğini söyleyerek bu yüzden kendisinin yanlış anlaşılmamasını rica etmiş. Hacı Bektaş Veli“Bereketli olsun, çavdar ekin buğday biçin, küçük hamur yapın büyük olsun” diye dua etmiş ve bu duası kabul edilmiş, köyde buğday yetişmeye başlamış. Nitekim bu köyde yaşayan köylüler bir takım hediyelerle gelerek Hacı Bektaş Veli’ye teşekkür etmişlerdir. (Abdülbaki, Gölpınarlı, Velâyetnâme ,İstanbul,1995, s.23)

Hacı Bektaş Veli, yukarıda belirtildiği gibi Hoca Ahmet Yesevi tarafından kurulmuş olan Yesevilik tarikatının Anadolu‘daki temsilcisi olarak 13. yüzyıl Anadolu‘sunun İslamlaşma sürecine önemli katkılarda bulunmuştur.

Not: Bu yazı makale, köşe yazısı vs. gibi akademik bir yazı değildir. Sadece ders notu olarak kullanılmaktadır

Son Güncelleme: Pazar, 27 Mart 2022 00:18