Deneme2025
erol güngör test soruları
1. Kent–köy ayrımı üzerinden okunduğunda tasavvufun tarihsel serencamı, yalnızca bireysel maneviyatın iniş çıkışlarıyla değil, ilim–irfan kurumlarının örgütlenme biçimleriyle de belirginleşir. Kent tasavvufu, medreseyle dergâhın eşgüdümlü çalıştığı; Gazâlî, Mevlânâ ve İbnü’l-Arabî gibi isimlerin sistematik bilgiyle sezgiyi aynı çatı altında buluşturduğu bir çerçeve sunar. Buna karşılık köy tasavvufu, düşük kurumsal yoğunluk, keramet ve şatahat vurgusu, içe kapanma eğilimi ve yer yer denetimsiz otorite figürleriyle tanımlanan dağınık bir pratikler yığınını andırır. Erol Güngör’ün tipolojisi, yalnızca bir tasnif değil, aynı zamanda toplumsal sermayenin nasıl üretildiğine ve eğitimle maneviyatın nasıl eklemlendiğine dair bir tezdir: Kurumsal omurga güçlendikçe tasavvuf, toplumsal bütünleşmeye ve üretkenliğe daha fazla katkı sağlar.
Soru: Paragrafa göre “kent tasavvufu”nun ayırt edici niteliği nedir?
A) Keramet merkezli pratiklerin kurumsallaştırılması
B) Medrese–dergâh eşgüdümüyle akıl ve sezginin müşterek işletilmesi
C) Dış etkilerden arındırılmış saf maneviyat
D) Sadece bireysel deneyime dayalı bilgi üretimi
E) Devlet denetiminden bütünüyle bağımsızlık
Doğru cevap: B — Kent tasavvufu, medrese ve dergâhın birlikte işlediği rasyonel-sezgisel sentezle tanımlanır.
2. Erol Güngör’ün bilgi kuramı okumasında tasavvuf, duyusal veriyi ve zihinsel tümevarımı büsbütün reddetmez; ancak “hakikate nüfuz” iddiasını sezgisel tecrübeye, yani hads’e bağlar. Bu bağlamda sezgi, yalnızca bir duygu patlaması değil; disiplin, arınma ve kavramsal berraklıkla desteklenmesi gereken bir idrak kipidir. Yine de sezginin öznel yapısı, denetimsiz bırakıldığında dogmatik içe kapanmaları ve bâtınî sapmaları tetikleyebilir. Bu nedenle Güngör, sezgiyi aklî muhasebe ve teolojik çerçeveyle eklemleyen “denge” vurgusunu ısrarla öne çıkarır.
Soru: Güngör’ün sezgiye ilişkin temel itirazı hangi riske odaklanır?
A) Sezginin bilimi tamamen ikame etmesi
B) Sezginin hiç üretken olmaması
C) Sezginin öznel doğası nedeniyle bâtınî sapmalara kapı aralaması
D) Sezginin yalnızca şiirselliğe hizmet etmesi
E) Sezginin tarihsel bağlamı gereksiz kılması
Doğru cevap: C — Metin, sezginin öznel yapısının denetimsiz kalırsa bâtınî sapmaları besleyebileceğini vurgular.
3. Vahdet-i Vücûd tartışması, panteizm ithamlarıyla gölgelenmiş olsa da İbnü’l-Arabî’nin sistemi varlığı “Bir”e irca etmez; çokluğu, ilahî isimlerin tecellisi olarak kavramsallaştırır. Birliğin keşfi, ontolojik bir “erime”den ziyade epistemik bir farkındalık meselesidir: İnsan, zaten ayrık olmadığı hakikati idrak eder. Bu çerçeve, fenâ ve bekâ kavramlarını etik-manevî bir dönüşüm hattına yerleştirir; özne, ilahî iradeyle uyumlu bir yaşam formuna açılır.
Soru: Paragrafa göre Vahdet-i Vücûd’un merkezî iddiası hangi seçenekte en doğru yansıtılmıştır?
A) Tüm çokluğu ortadan kaldıran mutlak tekçilik
B) İnsan-Tanrı özdeşliğini ontolojik birleşme olarak kurmak
C) Çokluğu ilahî isimlerin tezahürü olarak anlamak
D) Fenâ ve bekâyı ritüel seviyesinde sınırlamak
E) Panteizmi İslamîleştirmek
Doğru cevap: C — Çokluk, ilahî isimlerin tecellisi olarak açıklanır; bu, panteist özdeşlikten ayrılır.
4. Metin, tasavvufun kökenleri tartışılırken Yeni Eflatunculuk, İran-Hint mistisizmi ve yerel inançlarla temas noktalarını inkâr etmez; fakat bu etkileşimlerin “özgün İslami omurga”yı bütünüyle iptal ettiğini de söylemez. Güngör’ün yaklaşımı, karşılaşmaların açıklayıcı gücünü teslim edip teolojik sürekliliği gözden kaçırmayan “karma model”dir: Etki vardır, fakat özdeşlik yoktur; ödünç alınan kavramsal araçlar, Kur’anî-nebevî çekirdek üzerinde yeniden işlevlendirilir.
Soru: Bu “karma model” en iyi hangi ifadeyle özetlenir?
A) Tasavvuf tamamen dışa bağımlıdır
B) Tasavvuf bütünüyle otantik ve yalıtılmıştır
C) Dış etkiler seçici biçimde içselleştirilir, İslami çekirdek korunur
D) Kaynak tartışmaları önemsizdir
E) Kurumsal faktörler köken tartışmasını geçersiz kılar
Doğru cevap: C — Metin, etkilerin seçici içselleştirilip İslami omurganın korunduğunu savunur.
5. Osmanlı tecrübesinde medrese ile tekkenin birlikte yönetimi, dinî otoritenin standardizasyonu ile halkın manevî ihtiyaçlarının dengelenmesini hedefleyen bir siyasal-kurumsal tasarımdı. Bu dengeleme başarıyla sürdürüldüğünde, tarikatlar toplumla devlet arasındaki arayüz işlevini üstlenebildi; tersi durumda ise denetimsiz yapılar taşra-kent hattında gerilimler üretti. Metin, modern dönemde radikal kopuşların görünen sorunları bastırsa da görünmeyen alanlarda yeni fay hatları üretebileceğine dikkat çeker.
Soru: Paragrafa göre çatışma riskini azaltan temel unsur nedir?
A) Tarikatların bütünüyle kapatılması
B) Medresenin yerini üniversitelerin alması
C) Medrese–tekke dengesinin kurumsal denetimle sürdürülmesi
D) Tüm dinî yapılara tam serbestlik
E) Dış etkilerin yasaklanması
Doğru cevap: C — Kurumsal denge ve denetim, gerilimleri azaltan ana mekanizma olarak sunulur.
6. “Kolonizatör dervişler” anlatısı, Anadolu-Balkan sahasında tasavvufun yalnızca öğreti aktarımı değil, aynı zamanda esnaf-zanaatkâr ağları üzerinden iktisadî-ahlakî bir ekosistem kurduğunu vurgular. Yerel halkla kurulan karşılıklılık ilişkileri, adalet ve emniyet gibi normların gündelik hayatta görünürleşmesini sağlayarak İslamlaşma sürecine organik bir zemin hazırlamıştır. Bu süreç, zorlayıcı tahakkümden ziyade ikna, hizmet ve kurumsal gözeneklilikle ilerlemiştir.
Soru: Bu tasvir hangi kavramın altını en çok çizer?
A) Zorlayıcı fetih teolojisi
B) Karizmatik otoritenin tek başına gücü
C) Sosyal sermaye ve ahlâkî-iktisadî ağların dönüştürücü etkisi
D) Doktriner tartışmaların belirleyiciliği
E) Devlet memurluğunun yaygınlaşması
Doğru cevap: C — Metin, ağlar ve sosyal sermayenin dönüşüm gücünü öne çıkarır.
7. Güngör’ün modern gençlik eleştirisi, manevî açlığın tek boyutlu ritüelizmle doyurulmasının bilim, sanat ve yurttaşlık yetkinliklerini törpüleyebileceği uyarısını içerir. Çözüm olarak, aklî-sezgisel yetileri birlikte besleyen ve etik sorumluluğu kamusal üretkenlikle buluşturan bir eğitim mimarisi önerilir. Amaç, içsel derinlik ile toplumsal faydayı aynı hatta buluşturmaktır.
Soru: Paragrafın önerdiği eğitim tasarımının temel ilkesi nedir?
A) Maneviyatı tek başına yeterli görmek
B) Bilimi merkeze alıp maneviyatı dışlamak
C) Akıl ve sezgiyi dengeleyerek kamusal sorumluluğu güçlendirmek
D) Yalnızca mesleki becerilere odaklanmak
E) Ritüel yoğunluğunu artırmak
Doğru cevap: C — Denge ve kamusal sorumluluk, önerilen mimarinin eksenidir.
8. Müsteşrik literatürünün kullanımı, metodolojik açıdan iki uç arasında gidip gelmeye açıktır: Bir yanda “dışarıdan bakış”ın kör noktaları, öte yanda kapalılık nedeniyle içeride görünmez kalan verilerin ifşası. Metin, bu ikilemi pragmatik çözer: Orijinal metin hâkimiyetini yitirmeden, karşı kaynaktan gelen malumatı eleştirel süzgeçten geçirmek. Böylece hem takiyye-örtülülük sorunları aşılır hem de hermenötik kapalılık kırılır.
Soru: Bu yaklaşımın temel yöntemi en iyi nasıl tanımlanır?
A) Dış kaynakları mutlak otorite kabul etmek
B) Yalnızca iç kaynaklara kapanmak
C) Çapraz okuma ve eleştirel doğrulama ilkeleriyle melez veri kullanımı
D) Çevirileri literal düzeyde bırakmak
E) Metin tenkidini reddetmek
Doğru cevap: C — “Çapraz okuma + eleştirel süzgeç” melez yöntemin özüdür.
9. “Geri kalmışlık” tartışmasında tasavvufa atfedilen pay, metinde basit nedensellikten kaçınılarak ele alınır. Tasavvufun dünyadan el çekmeye çağıran yorumları belirli bağlamlarda üretkenliği azaltabilir; ancak kent tasavvufunun ilim-irfan damarları, entelektüel zenginliği ve toplumsal kohezyonu da besleyebilir. Dolayısıyla etki, tarihsel dönem, kurumsal yapı ve liderlik kalitesi gibi değişkenlere duyarlıdır.
Soru: Paragrafın savunduğu nedensellik modeli hangisidir?
A) Tek etkenli determinizm
B) Dairesel nedensizlik
C) Bağlama duyarlı, çok değişkenli açıklama
D) Tam rastlantısallık
E) Yapısalcı indirgeme
Doğru cevap: C — Metin, etkilerin bağlamsal ve çok etkenli olduğunu savunur.
10. Devlet–tarikat ilişkilerinde öngörülen çatışma senaryosu, ani kopuşların görünmeyen alanlarda “ikame yapılar” ürettiği ve bu yapıların zamanla kurumsal otoriteyle rekabete girdiği tezi üzerine kurulur. Açık, denetlenebilir ve akademik bilgiyle beslenen bir çerçevenin yokluğunda, enformel ağlar güçlenir; bu da kriz anlarında siyasî-idari fay hatlarını tetikler.
Soru: Paragrafa göre çatışma riskini düşürmek için öncelikli strateji nedir?
A) Tüm dinî yapılara mutlak yasak
B) Tam serbestlik ve sıfır denetim
C) Şeffaflık, denetim ve akademik çerçeveyle kurumsal entegrasyon
D) Yalnızca güvenlikçi tedbirler
E) Dış kaynaklara kapalı bir bilgi rejimi
Doğru cevap: C — Şeffaf ve denetimli entegrasyon, enformel güçlenmeyi törpüler.
Gazali test soruları
1. Gazali, el-Munkız mine’d-Dalal’da gençliğinden itibaren “taklit bağlarını” çözerek her fırkanın inançlarını “içeriden” tetkik ettiğini, hakikati arayışında şüphe, bunalım ve nihayet “zihnini aydınlatan bir ışık” evrelerinden geçtiğini anlatır. Bu süreçte önce bilginin kendisinin mümkün olup olmadığını sorgular; ardından kesin bilgiye götüren şartların ne olabileceğini araştırır. Nihayet “zarurî aklî ilkeler”e yeniden güveni tesis eder; fakat salt aklın yetkinliğini mutlaklaştırmadan, tahkikî imanın, delile dayalı araştırmanın ve ahlâkî/amelî dönüşümün birlikte yürütülmesi gerektiğini vurgular. Bu anlatı, Gazali’nin epistemik seyrini en iyi hangi ilke üzerinden kavrar?
A) Şüphecilikten radikal rölativizme geçiş
B) Taklitten tahkike geçişin zorunlu epistemik merhale oluşu
C) Sezginin aklın tüm işlevlerini iptal edişi
D) Bilginin ancak otoriteye itaatle mümkün oluşu
Doğru cevap: B
2. Gazali, farklı zümrelerin kendi iddialarını “tek hakikat” ilan etmesiyle derinleşen ihtilaflara karşı, felâh/hidayet fikrini bireysel ve kitlesel boyutu olan bir denge öğretisiyle yeniden yorumlar: İslam, hem dünyada toplumsal düzen ve adaleti hem de ahirette ebedî saadeti amaçlar; bu nedenle kurtuluş, şahsî takva ve nefis tezkiyesiyle başlar, fakat toplumsal birlik ve ıslah sorumluluğuyla tamamlanır. Bu bağlamda Gazali, hidayete giden yolun giriş kapısına hangi tür imanı yerleştirir?
A) Geleneğe sadakati önceleyen taklidi iman
B) Masum imam otoritesine teslim olan iman
C) Delil ve araştırmayla güçlenen tahkikî iman
D) Duygusal vecde dayanan sezgisel iman
Doğru cevap: C
3. Gazali’nin kelâma dair tutumu çoğu kez tek yanlı okunur: O, kelâmın “herkese” ve “her koşulda” faydalı bir ilaç olmadığını, yanlış ellere geçerse hastalığı azdırabileceğini belirtir; fakat aynı zamanda kelâmı, şüpheye düşenleri kuşkudan çıkaracak “tedavi edici deliller” sistemi olarak farz-ı kifaye (bazı durumlarda farz-ı ayn) görür. Kelâm, imanı rasyonel müdafaayla takviye eder; ancak maksadı aşan polemik, tekfircilik ve kibir kelâmın değil, onu kullananların zaafıdır. Bu tablo, aşağıdakilerden hangisini doğrular?
A) Kelâm mutlak surette haramdır.
B) Kelâm yalnızca filozofları çürütmek içindir.
C) Kelâm, doğru niyet ve ehliyetle başvurulacak tedavi edici bir araçtır.
D) Kelâm, sezgiyi bütünüyle ikame eder.
Doğru cevap: C
4. Gazali, “bir ilmi derinliklerine nüfuz etmeden reddetmek karanlığa taş atmaktır” diyerek felsefeyi yıllarca sistemli biçimde okur; Farabî ve İbn Sînâ üzerinden Aristoteles’i kavrar; ardından Mekâsıdü’l-Felâsife ile tarafsız bir özet, Tehâfütü’l-Felâsife ile metodik bir tenkit kaleme alır. Hükmü, felsefenin tümüyle şeytanîleştirilmesi değil; ilâhiyyât sahasındaki bazı iddiaların (âlemin ezelîliği, Allah’ın cüz’îleri bilmemesi, haşrin cismanî olmayışı) akideye aykırılığıdır. Bu yaklaşım, aşağıdakilerden hangisiyle bağdaşır?
A) Anlamadan reddediş
B) Eleştirel aşamaya geçmeden önce kapsamlı anlama
C) Matematik ve mantığın haram sayılması
D) Felsefeye koşulsuz teslimiyet
Doğru cevap: B
5. Gazali, filozofların üç meselede tekfir edilebileceğini söyler: Âlemin ezelîliği, Allah’ın yalnız küllîleri bilip cüz’îleri bilmemesi ve haşrin sadece ruhanî oluşu. Buna karşılık matematik, mantık, tabiat bilimleri gibi alanları “bedihiyyat” kapsamında değerlendirerek toptancı bir ret yerine seçici bir “tasfiye/filtreleme” önerir. Bu ayrım, filozoflara yönelttiği hangi temel itirazın altını çizer?
A) Akli yöntemin kendisi batıldır.
B) Metafizik alandaki bazı iddialar dinî akîdeyle telif edilemez.
C) Tüm beşerî bilimler bid’attir.
D) Mantık ilkeleri şüpheyi artırır.
Doğru cevap: B
6. Bâtınilik eleştirisinde Gazali, “masum imam” öğretisinin aklı tahkikten men ederek dinî sorumluluğu bir otoriteye devrettiğini; zahiri-bâtın karşıtlığı üzerinden lafzın istismarıyla ibaha ve yükümlülükten düşme (teklifin sükutu) sonuçlarına varıldığını, hatta nübüvvet ve meâd konusunda İslam’ın özüne aykırı bir çerçevenin kurulduğunu savunur. Bu tespit, aşağıdaki yargılardan hangisini destekler?
A) Bâtınilik, araştırmayı teşvik eden eleştirel bir okuludur.
B) Bâtınilik, aklı askıya alan ve otoriteyi mutlaklaştıran bir yapı arz eder.
C) Bâtınilik, kelâm ile felsefeyi uzlaştıran bir sentezdir.
D) Bâtınilik, şeriatın şekilciliğini güçlendirir.
Doğru cevap: B
7. Gazali’nin sûfîliğe yönelişi, “ilim–amel birliği” ve “nübüvvet nurundan beslenen ahlâk” vurgusuyla açıklanır: Sûfî yol, teorik malumatı kalbî arınma, nefis tezkiyesi, uzlet/riyazet ve sürekli murakabe ile “yakîn” derecesine taşır; fakat şatahat ve yükümlülüğün düşmesi gibi sapmaları kesin biçimde reddeder. Bu çerçeve, sûfîliği diğer yollardan hangi esasa dayanarak ayırır?
A) Katı akılcılık
B) Masum imam otoritesi
C) Nübüvvet nuruna dayalı ahlâkî-amelî terbiye
D) Tam dünyadan el çekme zorunluluğu
Doğru cevap: C
8. Gazali’nin kişisel kırılma anı, Bağdat’taki şöhretli müderrislikten iç hesaplaşmaya; “riya ve makam”ı teşhis edip dili tutulacak dereceye varan bir buhranla Şam’daki uzlet/riyazet dönemine çekilmesine uzanır. Bu dramatik dönüşüm, salt bir “dünyadan kaçış” değil, bilgi ile ahlâkın telifini ve amelin ihlasla tahkimini hedefleyen bir iktisat/denge arayışıdır. Bu seyri en doğru ifade eden seçenek hangisidir?
A) Teoriden bütünüyle pratiğe kaçış
B) Akılcılıktan otoriter teslimiyete düşüş
C) Bilgiyi kalbî arınmayla tahkime yöneliş
D) Toplumdan mutlak kopuş ve içe kapanma
Doğru cevap: C
9. Makaledeki hidayet anlayışı, felâhı sadece uhrevî bir ödül değil; ezanın “hayye ale’l-felâh” çağrısındaki gibi, namaz ve sâlih amel ile başlayan, toplumsal birlik ve ıslahla genişleyen bir süreç olarak sunar. İlk sorgunun namaz oluşu, şahsî sorumluluk bilincinin merkezde oluşuna işaret eder; bağışlanmanın ise şirk dışındaki günahlar için ilahî rahmet dairesinde mümkünlüğü vurgulanır. Bu tabloya göre kurtuluşun omurgası nedir?
A) Şekilci ritüellerin nicelikçe artırılması
B) Nefis tezkiyesi, takva ve kalbin Allah’a yönelmesi
C) Bâtınî yorumlarla mükellefiyetin kaldırılması
D) Felsefî spekülasyonla akîdenin tadili
Doğru cevap: B
10. Gazali’nin genel sentezi, akıl ile vahyi karşıt kutuplar olarak değil, hidayetin mertebeleri içinde yerli yerine koyar: Akıl, bedihiyyat ve istidlal ile bir yere kadar rehberlik eder; fakat nihai yakîn, nübüvvet nuruna bağlı ahlâkî-amelî terbiye ve kalbî tecrübe ile kemâle erer. Bu yüzden Gazali ne toptancı bir felsefe reddiyecisi ne de sezgi mutlakçısıdır; o, seçici bir tasfiye ve denge filozofudur. Bu çerçeve, aşağıdaki özetlerden hangisine en yakındır?
A) Akıl–vahiy uzlaşmasını hedefleyen sentezci epistemoloji
B) Sezgi mutlakçılığı
C) Kelâm karşıtlığı ve saf mistisizm
D) Felsefeye koşulsuz teslimiyet
Doğru cevap: A
YUNUS EMRE TEST SORULARI
1. 13.yüzyıl Anadolu’sunda Babai İsyanı, Kösedağ yenilgisi ve Moğol tahakkümüyle derinleşen siyasal-ekonomik kriz, toplumsal dokuda güven erozyonu ve kültürel çözülme yaratmış; bu zeminde Yunus Emre, Yesevî ocağından beslenen bir tasavvufî paradigma ile bireysel arınmayı toplumsal istikrarın ön şartı sayan bir düşünce inşa etmiştir. Makalede bu çerçeve, Yunus’un şiirsel dilinin “halklaşmış irfan” üretmesi ve kolektif bilinç inşasına hizmet etmesi üzerinden temellendirilir. Bu bağlam, Yunus’un öğretisinin temel vurgusunu hangi ilke üzerinden açıklar?
A) Politik iktidarın teolojik meşruiyeti
B) Bireysel nefs terbiyesinden toplumsal dengeye geçiş
C) Felsefî spekülasyonun ibadetlerin yerine konması
D) Kapalı dergâh eğitiminin şehir ulemasına üstünlüğü
E) Yalnızca dilde sadeleşme ile kültürel birlik sağlama
Doğru cevap: B
2. Metinde Yunus’un “aşk” kavramı, sadece bir vecd hali değil; ilahî hakikatin sezgisel bilgisine (marifet) erişmenin epistemik vasıtası ve ontolojik birlik (vahdet) tecrübesinin kapısı olarak yorumlanır. Aşk bu nedenle etik sonuçlar üretir: tevazu, kanaat, hoşgörü, merhamet gibi erdemler bireyin iç dünyasında yerleşir ve toplumsal etkileşime ahenk kazandırır. Bu anlatımda aşkın taşıdığı çift yönlü işlev aşağıdakilerden hangisidir?
A) Duygusal taşkınlık ve politik radikalizm
B) Estetik beğeni ve dilsel sadeleşme
C) Epistemik sezgi ve etik kurucu ilke
D) Yalnızca bireysel kaçış ve dünya terk-i
E) Sembolik anlatım ve folklorik çeşitlenme
Doğru cevap: C
3. Makalede “buğday yerine nefes” menkıbesi, maddî olanla manevî olan arasında bir eşik ve pedagojik teklif olarak okunur: nefes, mürşid–mürid ilişkisinde bâtınî bilginin (irfanın) üflenmesi; sembolik aktarımın kapısıdır. Yunus’un ilk aşamada bu teklifi kavrayamayışı, daha sonra içsel eksiklik bilinci ve pişmanlıkla derin bir seyrüsülûke dönüşür. Bu menkıbenin işlevi en doğru nasıl nitelenir?
A) Ekonomik yoksulluğun sosyolojik teşhisi
B) Tasavvufî otorite devrinin hukukî belgesi
C) Bâtınî bilginin sembolik-pedagojik eşiği
D) Menkıbe geleneğinin folklorik ayrıntısı
E) Tarihsel kronolojiyi kesinleştiren arşiv belgesi
Doğru cevap: C
4. Tapduk Emre dergâhındaki “odun taşıma” hizmeti, metinde bir terbiye teknolojisi olarak yorumlanır: zahirî emek, bâtınî istikametin dışa vurumu; “eğri odun” taşımamak ise zâhir–bâtın ayniyetinin sembolik ifadesidir. Haset ve hiyerarşik gerilimler dahi Yunus için nefis mücadelesinin parçalarıdır. Bu okuma, tasavvufî eğitimin temel mantığına dair hangi sonucu destekler?
A) Hakikat, ritüelleri kusursuz icra edenlerde tecelli eder.
B) Hizmet, nefsi katman katman soyan bir seyrüsülûk pratiğidir.
C) Şiir, hizmetin yerine geçen bir irfan yeterliliğidir.
D) İstikamet, sadece sözde sadakattir; amelde önemsizdir.
E) Manevî tekâmül, yalnızca tefekkürle mümkündür, eylem şart değildir.
Doğru cevap: B
5. Makalede Yunus’un dil stratejisi, yüksek metafizik içeriği halkın idrakine taşıyan “sadelik içinde derinlik” olarak tasvir edilir. “Ben gelmedim dava için / Benim işim sevgi için” gibi dizeler, hem lirizm hem hikmet taşır; Türkçeyi felsefî bir taşıyıcıya dönüştürür ve irfanı “halklaşma” sürecine sokar. Bu niteleme, Yunus’u çağdaşlarından hangi yönüyle özgün kılar?
A) Arapça-Farsça ağır terminolojiye bağlılık
B) Metafiziği soyutlamaya hapsetmesi
C) Metafiziği erişilebilir bir şiir diliyle kurması
D) Sadece dergâh içi hitapla yetinmesi
E) Didaktik mensur metinlere öncelik vermesi
Doğru cevap: C
6. Metin, Yunus’un sosyal eleştirisini mistik temelden türetir: aşk merkezli etik, zulmü fıtrata isyan olarak damgalar; adalet, merhamet, hakkaniyet ve eşitlik ilkeleriyle kamusal sorumluluğu çağırır. Bu çerçeve, Babai hareketi gibi halk temelli adalet arayışlarıyla tarihsel bir paralellik kurar; fakat yöntemde manevî dönüşümü önceleyen bir ıslahı savunur. Bu yaklaşım hangi sentezi ifade eder?
A) Mistik içe kapanma + siyasal pasifizm
B) Manevî arınma + toplumsal adalet bilinci
C) Hukukî pozitivizm + teolojik meşruiyet
D) Ekonomik determinizm + ritüelcilik
E) Elitist öğretim + karizmatik liderlik kültü
Doğru cevap: B
7. Yunus’un kozmolojisi, vahdet-i vücûd izlekleriyle tüm varlığı ilahî isim-sıfat tecellilerinin aynası sayar; böylece doğa unsurları (dağ, ırmak, taş) şiirde süs değil, hakikatin görüngüleridir. Bu bütüncül bakış, makalede çevre felsefeleriyle “eko-ontolojik” bir akrabalık üzerinden güncelleştirilir. Bu yorumun ana fikri nedir?
A) Doğa, insanın araçsal kullanımına tahsis edilmiştir.
B) Kâinat, ilahî tecellilerin ontolojik birlik dairesidir.
C) Kozmoloji, etikle ilgisiz bağımsız bir alandır.
D) Varlık, çoğul ve bağsız bir kaostur.
E) Doğa imgeleri yalnızca estetik işlev görür.
Doğru cevap: B
8. “İlim ilim bilmektir / İlim kendin bilmektir” mısraları, makalede epistemolojik bir kırılma çağrısı olarak çözümlenir: bilgi, nicel yığından ziyade nefsin hakikatine vukufla Rabbanî idrake açılan içsel keşiftir. 13. yüzyılın kriz ortamında bu söylem, bireysel uyanışı kolektif dirilişle birleştirir. Bu perspektif hangi bilgi anlayışını öne çıkarır?
A) Salt dışsal otoriteye dayalı nakil bilgisi
B) Deneyselcilik dışındaki tüm yolların reddi
C) Kendini bilme temelli irfanî bilgi
D) Şekilci ritüel bilgisinin yüceltilmesi
E) Mekanik ezber ve taklit bilgisi
Doğru cevap: C
9. Makaleye göre Yunus’un seyrüsülûkü, Tapduk’tan ayrılış ve dönüşle sembolleşen bir olgunlaşma dairesidir: hizmetten hâle, hâlden marifete, marifetten hikmete yükselen mertebeler sonunda “sözün gönüllere ışık olması” icazeti verilir. Bu nihai menzil, tasavvuf literatüründe hangi çizgiye tekabül eder?
A) Fenâ–bekâ hattında kemâl ve irşad ehliyeti
B) Söz ustalığıyla sınırlı şiirsel olgunluk
C) Zühd–riyazet döngüsünde kısır tekrar
D) Dergâha bağımlı sınırlı manevi tecrübe
E) Yalnızca menkıbevi ün kazanımı
Doğru cevap: A
10. Sonuç bölümünde Yunus’un mirası, modern bireyin yabancılaşma, anlam krizi, adalet ve teknoloji (yapay zekâ etiği dâhil) eksenli sorunlarına karşı alternatif bir varoluş modeli olarak sunulur: sevgi ve hoşgörü, hem ontolojik sezginin hem de toplumsal ahlâkın kurucu araçlarıdır; “gönül yapmak” etik bir ibadettir. Bu çerçeve günümüz için hangi stratejik önerme ile özetlenir?
A) Metafizik, modern toplumda işlevsizdir.
B) Bireysel arınma olmadan kolektif etik inşa edilemez.
C) Toplumsal düzen yalnızca hukukla sağlanır.
D) Ahlâk, kişisel dindarlığa indirgenmelidir.
E) Etik dönüşüm, teknik ilerleme ile otomatik gerçekleşir.
Doğru cevap: B
MEVLANA AŞK FELSEFESİ TEST SORULARI
1. Mevlâna, Allah’a erişimde aklın işlevini büsbütün reddetmez; tam tersine onu “padişahın kapısına kadar götüren” ama kapıda devreden çıkan “araçsal/fonksiyonel” bir imkân olarak konumlandırır. Bu çerçevede Gazâlî’nin nedenselliğe yönelik eleştirilerinden ve “mantık bilmeyenin ilmine güven olmaz” uyarısından etkilenir; fakat sırf aklî delillerle yetinmeyi “tahta bacakla yolculuk”a benzeterek iman ve aşkın dönüştürücü tecrübesini başrole yerleştirir.
Soru: Metinde akla verilen yer aşağıdakilerden hangisiyle en iyi ifade edilir?
A) Tam bir reddiye ve yerine sezgi koyma
B) Salt epistemik üstünlük ve nihai ölçüt
C) Araçsal bir kılavuzluk; eşik sonrası aşk ve iman
D) Yalnız fıkhî çıkarımlarda zorunlu başvuru
E) Siyasî meselelerle sınırlı bir yöntem
Doğru cevap: C
2. Mevlâna’nın Mesnevî’de yürüttüğü nedensellik tartışması, Kur’an’daki mucize örnekleri (denizin yarılması, Ebâbil kıssası, bakara kıssası vb.) üzerinden zorunlu sebep-sonuç zincirini alışkanlık olarak okur. Bu tavır, Gazâlî’nin alışkanlık teorisiyle paralellik gösterir; modern felsefede Hume’un ateş/taş örnekleriyle vardığı “zorunluluk görgüsel olarak temellendirilemez” sonucuyla da zayıf bir benzeşme kurar.
Soru: Mevlâna’nın nedensellik anlayışı hangi kavramla en isabetli biçimde adlandırılır?
A) Determinizm
B) İndeterminizm/alışkanlık yorumu
C) Diyalektik zorunluluk
D) Teolojik cebr
E) Epistemik agnostisizm
Doğru cevap: B
3. “İnsan merkezli” gidişat, Mevlâna’da Allah’a giden yolun insanın kalbinden ve benliğinin terbiye edilmesinden geçtiği fikrine dayanır. “Hıristiyan diyarı, Kâbe, puthane” dolaşmalarına rağmen Allah’ı kendi can evinde bulduğunu söyleyen beyitler, ontolojik arayışın kozmolojik, teleolojik ve ontolojik delillerle sınırlı değil, içe dönüşlü bir “gönül metafiziği” ile tamamlandığını vurgular.
Soru: Bu yaklaşımın temel önermesi nedir?
A) İlâhî hakikate yalnız kozmik düzenden gidilir.
B) Dış dünya yanılsamadır; gerçek yalnız zihindedir.
C) Kalp/gönül, ilâhî tecellinin birincil mekânıdır.
D) İmanın kaynağı yalnız geleneksel otoritedir.
E) İman, aklî delilleri gereksiz kılar.
Doğru cevap: C
4. Mevlâna’nın “nahiv–mahiv” şeması, bilginin iki veçhesini birbirini dışlamaksızın örgütler: “nahiv” ilim, dil ve kuramsal talimle gelen zahir; “mahiv” ise benliğin eritildiği, nefsin disipline edildiği, aşk kazanında pişme/yanma ile olgunlaşma safhasıdır. Gemi-hoca/nahiv ile yüzme/mahiv kıssası, kriz anında fayda sağlayan şeyin “yaşantısal mahiv” olduğunu dramatize eder.
Soru: Bu çifte aşamanın işlevsel sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teoriyi bütünüyle iptal edip sadece pratiğe yönelme
B) Zahirî ilimle bâtınî tecrübenin tamamlayıcılığı
C) Dil bilgisini tasavvufun yerine ikame etme
D) Rasyonel dogmatizme dönüş
E) Sırf keramet arayışını meşrulaştırma
Doğru cevap: B
5. “Aşk felsefesi” Mevlâna’da bir duygu romantizmi değil; ontolojik-etik bir dönüştürücü kuvvettir. Aşk, umut ile kaygı dengesinde yürür; çile, sabır ve ızdırapla nefsi arıtır; “hamdım–piştim–yandım” çizgisinde kemal doğurur. Bu yüzden aşk, şeriatın zahirini dışlamadan onu diri tutan içsel enerji olarak görülür; her halin “namaz” oluşu bu süreklilik iddiasını yansıtır.
Soru: Metne göre aşkın temel rolü nedir?
A) İbadetlerin yerine geçen bir vecd hali
B) Estetik duyarlığı artıran şiirsel metafor
C) Nefsi arıtan ve kemali mümkün kılan dönüştürücü ilke
D) Yalnız mistik bireysellikte kalan iç deneyim
E) Hukukî müeyyideleri ikame eden duygusallık
Doğru cevap: C
6. Mevlâna, sofistçe mugalatayı ve salt rasyonalist dogmatizmi eleştirirken, tasavvufî tecrübeyi de akılla “sağlama”dan azade kılmaz; böylece fideizmle rasyonalizmin uçlarını birleştiren dengeci bir hat kurar. “Aklın aklının binicisi” ifadesi, aklın üstünde onu yönlendiren bir gönül/iman ufkunu imler; fakat bu ufuk, aklı büsbütün devre dışı bırakmaz.
Soru: Bu denge aşağıdakilerden hangisini dışlar?
A) Akıl–gönül eşgüdümü
B) Tecrübenin akılla kontrolü
C) Fideist akıl reddiyesi
D) Aşkın etik içeriği
E) Delilin araçsal kullanımı
Doğru cevap: C
7. Mesnevî’deki nohut ve “aşk kazanı” metaforları, kötülük ve meşakkat deneyimini “rahmetin kahrı” bağlamında yeniden yorumlar: ateş ve kaynama, hamlığı olgunluğa çeviren pedagojik süreçtir. Kilim-sopa örneği de benzer şekilde görünen zararın gizli faydasına işaret eder; asıl hedef nefsin direncini eritip kalbi tecelliye hazırlamaktır.
Soru: Bu pedagojinin teolojik anlamı nedir?
A) Kötülük, bütünüyle anlamsız tesadüftür.
B) Acı, cezalandırmanın otomatik sonucudur.
C) Meşakkat, olgunlaşmanın ilâhî vesilesidir.
D) Sıkıntı, ibadetlerin yerini tutar.
E) Çile, yalnız dünyevî ödül içindir.
Doğru cevap: C
8. Mevlâna, keramet gösterilerini “istikamet” ilkesine feda eden bir çizgi benimser; Yesevî/Vefâî çevrelerdeki uç performanslara mesafeli durması, tasavvufun ölçüsünü gösteri değil ahlâkî süreklilikte aramasındandır. Böylece halkın anlayacağı bir dil ve temsilî anlatımla iman esaslarını inşa ederken, aşırıcılığı terbiye eden orta yol vurgusu öne çıkar.
Soru: Bu tutumun normatif esası nedir?
A) Keramet: hakikatin en güçlü delilidir.
B) İstikamet: süreklilik kazanan ahlâkî doğrultu
C) Performans: toplumsal tesir için gereklidir.
D) Zühd: ilmin yerine geçer.
E) Gösteri: irşadın en etkili aracıdır.
Doğru cevap: B
9. Akıl–gönül ilişkisi, yin–yang benzetmesini andıran devri-dengeli bir birlikte-oluşla açıklanır: biri devredeyken diğeri geri çekilir; fakat kopuş yoktur. “Zülcenaheyn/iki kanat” ilkesi, teorik öğrenim (nahiv) ile yaşantısal tasfiye (mahiv) arasındaki karşılıklı bağımlılığı öğretir; tek kanatlılık, metaforik olarak düşüşe yazgılıdır.
Soru: Bu model aşağıdakilerden hangisini en doğrudan reddeder?
A) Bilgi–amel ayrışması
B) Teori–pratik tamamlayıcılığı
C) Hal–kal birlikteliği
D) Aşk–akıl senkronu
E) Nefs terbiyesinin gerekliliği
Doğru cevap: A
10. Mevlâna’nın aşk antropolojisi, benliğin “mahv”ı ile “bekā”sı arasındaki gerilimde şekillenir: sivrisinek–rüzgâr hikâyesi, ilâhî varlığın zuhurunda “ben”in buharlaştığını; Mecnun–deve hikâyesi ise dünyevî meyillerin aşk istikametini nasıl tersine çekebildiğini gösterir. Son kertede hedef, “senlik–benlik” ayrımını aşarak kalbi beytullah kılmaktır.
Soru: Bu hedef hangi kavramla en iyi özetlenir?
A) Hulûl (ontik birleşme)
B) Şathiyye (sınır aşımı)
C) Tevhid (ben-merkez kaybıyla birlik)
D) Vahdet-i şuhûdun reddi
E) Kişisel gelişim psikolojisi
Doğru cevap: C
MEVLANA MODERN KURAMLAR
1. Mevlâna, klasik İslam ve Yunan filozoflarının kullandığı ontolojik, teleolojik ve kozmolojik delillere dayalı Tanrı anlayışını insan merkezli bir metodolojiye dönüştürmüştür. Ona göre Tanrı, soyut akıl yürütmelerin konusu değil, insanın özünde ve gönlünde idrak edilebilen bir varlıktır. Bu yönüyle Mevlâna, Sokrates’in “kendini bil” öğretisine yaklaşır; dışsal evren yerine iç dünyanın derinliğine yönelir. Böylece ilahi olanın keşfi, insanın kendini tanımasıyla özdeşleşir.
Soru: Mevlâna’nın Tanrı anlayışını aşağıdakilerden hangisi en doğru biçimde açıklar?
A) Tanrı, yalnızca akılla bilinebilir aşkın bir varlıktır.
B) Tanrı’ya ulaşmanın yolu insanın iç dünyasından geçer.
C) Tanrı, doğadaki düzenin gözlemlenmesiyle kavranır.
D) Tanrı, toplumsal yasa ve geleneklerde gizlidir.
E) Tanrı’ya yalnızca mucizeler aracılığıyla ulaşılır.
Doğru cevap: B
2. Mevlâna, evrende görülen sebep-sonuç ilişkisini zorunlu bir zincir olarak değil, Allah’ın iradesinin sürekli tecellisi olarak değerlendirir. Gazâlî’nin etkisiyle determinizmi reddeder, olayların alışkanlık sonucu birbirini takip ettiğini söyler. Denizin yarılması, Ebabil kuşlarının taş atması gibi mucizeler, doğa yasalarının ilahi iradeye tabi olduğunu gösterir. Bu düşünce, evrenin rastlantısal değil, Tanrısal bir plan dâhilinde işlediğini savunur.
Soru: Mevlâna’nın nedensellik anlayışı aşağıdakilerden hangisine en yakındır?
A) Katı determinizm
B) Tesadüfçü doğa anlayışı
C) İlahi irade temelli indeterminizm
D) Materyalist zorunluluk
E) Doğal nedensellikte tam özerklik
Doğru cevap: C
3. Sokrates’in “insanı tanı” öğretisinden etkilenen Mevlâna, evrenin sırrının da insanın yaratılışında saklı olduğunu belirtir. Ona göre “Allah’a giden yol insandan geçer.” İnsanın gönlü, Tanrı’nın tecelli mekânıdır; çünkü Allah, “yere göğe sığmadım, mümin kulun kalbine sığdım” buyurmuştur. Mevlâna’nın bu görüşü, teosentrik bir evrenden antropolojik bir teolojiye geçişi simgeler.
Soru: Mevlâna’nın “Allah insandadır” anlayışı neyi ifade eder?
A) İnsan, Tanrı’dan bağımsız bir varlıktır.
B) Tanrı’nın insana hulul ettiğini öne sürer.
C) Tanrı’nın tecellisinin insanda gerçekleştiğini vurgular.
D) İnsan Tanrı’yı doğada bulmalıdır.
E) Tanrı yalnızca dış dünyada mevcuttur.
Doğru cevap: C
4. Mevlâna, medrese ve tekke kültürünü birleştiren sentezci bir düşünürdür. Akıl ve gönül, ilim ve irfan, teori ve pratik onun sisteminde karşıt değil tamamlayıcıdır. Babası Bahâeddin Veled’in ilmî mirasını sürdürürken Şems-i Tebrizî aracılığıyla derin bir mistik dönüşüm yaşamış, böylece “nahiv” (bilgi) ile “mahiv” (benliğin yokluğu) arasındaki köprüyü kurmuştur.
Soru: Mevlâna’nın eğitim ve bilgi anlayışının temel özelliği nedir?
A) Akla tamamen üstünlük tanıması
B) Tasavvufu medreseye alternatif sayması
C) İlimle irfanı bütünleştiren bir sistem kurması
D) Geleneksel eğitimi reddetmesi
E) Felsefeyi dinin karşısına koyması
Doğru cevap: C
5. “Mahiv” kavramı, Mevlâna’nın insanı nefsiyle mücadelesinde kullandığı en derin semboldür. Ona göre, insanın ruhu beden kafesinde tutsaktır; hakikate ulaşmak için “benlik” ortadan kaldırılmalıdır. Bu süreçte aşk kazanı, insanın dünyevi arzularından arınma mekânıdır. Civcivin yumurtayı çatlatması gibi ruh da benliğin kabuğunu kırarak özgürlüğüne kavuşur.
Soru: Mevlâna’nın “mahiv” öğretisi hangi anlamı taşır?
A) İnsan benliğinin yüceltilmesi
B) Bedenin ruh üzerindeki hâkimiyetinin güçlendirilmesi
C) Nefsin terbiye edilerek benliğin aşılması
D) Maddi varlığın korunması
E) Ruhun dünyevi zevklere yönelmesi
Doğru cevap: C
6. Mevlâna’ya göre iman, yalnızca bilgiyle değil, yaşantıyla anlam kazanır. Salt akıl, insanı Tanrı’ya götürmez; aynı şekilde akılsız bir aşk da sapmaya yol açar. Bu nedenle akıl ile aşkın dengede olduğu bir iman anlayışını savunur. Bilgiyi “tahta bacakla yürümeye” benzetirken, aşkı “yürümeyi mümkün kılan canlı bacak” olarak tanımlar.
Soru: Mevlâna’nın iman anlayışında akıl ve aşkın ilişkisi nasıldır?
A) Akıl aşkı ortadan kaldırır.
B) Aşk aklı bütünüyle geçersiz kılar.
C) Akıl ve aşk, birbirini dengeleyen iki unsurdur.
D) Aşk yalnızca duygusal bir süreçtir.
E) Akıl Tanrı’ya ulaşmanın tek yoludur.
Doğru cevap: C
7. Mevlâna’nın aşk anlayışı, insanı dönüştüren varoluşsal bir süreçtir. “Aşk kazanı” metaforunda kaynayan nohut, çileyle olgunlaşan insanı temsil eder. Aşk, insanı yakarak olgunlaştırır; böylece hamlık pişmeye, pişme yanmaya dönüşür. Bu süreç sonunda kişi, ilahi varlıkta kendi varlığını eriterek “kemal” mertebesine ulaşır.
Soru: Mevlâna’nın “aşk kazanı” metaforu neyi anlatır?
A) Aşkın dünyevi tutkuya indirgenmesini
B) İnsanın olgunlaşma sürecini sembolize eden manevi dönüşümü
C) Toplumsal disiplinin önemini
D) Bedensel arzuların meşrulaştırılmasını
E) Bilimsel yöntemin doğrulanmasını
Doğru cevap: B
8. Mevlâna’nın felsefesinde vahdet-i vücut öğretisi merkezi bir konuma sahiptir. Ona göre tüm varlık, Allah’ın farklı tezahürlerinden ibarettir; var olan her şey O’nun bir yansımasıdır. Ancak Mevlâna, bu birliği panteistik bir özdeşlik değil, tecelli olarak yorumlar. İnsan, benliğini eriterek Allah’ın nuruna dâhil olur; bu, “fena fillah” halidir.
Soru: Mevlâna’nın vahdet-i vücut anlayışı hangi düşünceye dayanır?
A) Tanrı-insan özdeşliği
B) İlahi varlığın çoklukta tezahürü
C) Ruhun bireysel özerkliği
D) Dünyanın Tanrı’dan bağımsızlığı
E) Tanrısız bir doğa öğretisi
Doğru cevap: B
9. Mevlâna’nın hümanizmi Batı’daki seküler insan merkezcilikten farklıdır. O, insanı Tanrı’nın tecelli yeri olarak görür. İnsan gönlünü “Beytullah” olarak tanımlar ve en büyük ibadetin bir gönül kırmamak olduğunu söyler. “Bir gönül yıktın mı, bin kez Kâbe’yi tavaf etsen kabul olmaz” diyerek insan sevgisini ilahi aşkın bir yansıması haline getirir.
Soru: Mevlâna’nın hümanizm anlayışı Batı’daki hümanizmden hangi yönüyle ayrılır?
A) Tanrı’yı dışlayan bir yaklaşım olmasıyla
B) İnsan sevgisini ilahi aşka dayandırmasıyla
C) Bilimi dinin yerine koymasıyla
D) Seküler özgürlüğü öne çıkarmasıyla
E) Doğayı insana üstün tutmasıyla
Doğru cevap: B
10. Mevlâna, insanlığın ortak kökene sahip olduğunu savunur. Din, dil, ırk ve mezhep farklarını aşan bir evrensel kardeşlik vizyonu sunar. “Gel, ne olursan ol yine gel” çağrısı, bu kapsayıcılığın özlü ifadesidir. Ona göre insan, varlığın bütün halkalarıyla bir bütündür; aşk, bu bütünlüğün birleştirici gücüdür.
Soru: Mevlâna’nın evrensel felsefe anlayışı hangi ilkeye dayanır?
A) Bireysel kurtuluşun toplumsal birlikten üstün tutulması
B) Dinsel farklılıkların ortadan kaldırılması
C) İnsanlığın ortak özde birleşmesi ve evrensel kardeşlik
D) İnançsızlığın yaygınlaştırılması
E) Akılcı dünya görüşünün yüceltilmesi
Doğru cevap: C
11. Mevlâna, “nahiv değil mahiv lâzım” diyerek dinî bilginin salt kuramsal yığılmaya dönüşmesini eleştirir. Ona göre nahiv; dil, kurallar ve kavramsal şemalarla ilerler, fakat kalbi dönüştürmeyebilir. Mahiv ise benliğin eritilmesi ve ahlâkî arınmadır; bu olmadan bilgi, gemide yüzme bilmeyen âlimin durumuna benzer. Böylece Mevlâna, bilişsel doğruluk ile varoluşsal doğruluğu aynı terazide tartar ve ikincisini öncelikler.
Soru: Bu yaklaşıma göre Mevlâna’nın asıl vurgusu hangisidir?
A) Kuralların kusursuz ezberi
B) Dil mantığının üstünlüğü
C) Bilginin varoluşsal dönüşüme eşlik etmesi
D) Fıkhın kelamdan önceliği
E) İbadetin yerini teorinin alması
Doğru cevap: C
12. Mesnevî’deki “kapı çalma” hikâyesinde “Ben” diyen yolcu geri çevrilir; “Sen” diyerek gelen kabul edilir. Bu, bencilliğin aşılıp hakikate doğru teslimiyete ermenin simgesidir. Mevlâna’ya göre hakikate yakınlık, kavramsal iddia değil, benliği azaltan bir hâl işidir. Benlik, hakikat bilgisinin önündeki en kalın perdedir.
Soru: Hikâyenin felsefî mesajı hangi seçenekte en isabetli özetlenmiştir?
A) Bireysel kimlik, kurtuluşun temelidir.
B) Hakikat, benliği tahkim eden bir güçtür.
C) Kurtuluş, benliğin çözülmesi ve teslimiyetle mümkündür.
D) Kapılar, yalnız seçkinlere açılır.
E) Dil oyunları hakikati kurar.
Doğru cevap: C
13. Mevlâna’nın “gönül Kâbe’si” vurgusu, ibadetin merkezini mekândan niyete ve etiğe kaydırır. Kırılan bir gönül, biçimsel ibadetleri hükümsüz kılacak kadar ağır bir kusurdur. Bu, ahlâkî duyarlığın ritüel doğruluktan önce geldiğini, ritüelin değerini de bu duyarlığın belirlediğini ima eder.
Soru: Bu anlayış hangi ilkeyi öne çıkarır?
A) Ritüelin ahlâka üstünlüğü
B) Ahlâkî niyetin ibadete anlam vermesi
C) İbadetin niyetle ilişkisi olmadığı
D) Yalnız toplu ibadetin geçerliliği
E) Mekân kutsallığının mutlaklığı
Doğru cevap: B
14. Mevlâna, “aklın aklının binicisi” formülüyle aklı reddetmez; onu daha üst bir ışıkla terbiye eder. Akıl, sınır çizmekte ustadır; aşk ise sınırı mezkur çizgide aşma cesaretidir. Ancak aşk, aklın mihengine vurulmadıkça sapma riski taşır. Bu denge, ne pozitivist bir rasyonalizm ne de başıboş bir irfan olarak anlaşılmalıdır.
Soru: Mevlâna’nın akıl–aşk dengesi hangi seçenekte doğru yansıtılmıştır?
A) Aşk, aklın yerine geçmelidir.
B) Akıl, aşkı bütünüyle iptal etmelidir.
C) Aşk deneyimi, aklın denetiminden geçmelidir.
D) Aşk ve akıl birbirini dışlar.
E) Akıl, yalnız mantık kurallarıdır.
Doğru cevap: C
15. “Nohut” kıssasında kaynama, acı ve ıstırabın yok edici değil olgunlaştırıcı rolü simgelenir. Aşk kazanı, insanın içindeki ham arzuları pişirir; böylece çile, merhametin görünmeyen yüzüne dönüşür. Mevlâna, kötülüğün mutlak bir yokluk değil, terbiye edici bir vasıta olabileceğini söyler.
Soru: Kıssanın kötülük anlayışı hangi şıkta en iyi verilir?
A) Kötülük amaçsız bir rastlantıdır.
B) Kötülük, merhametin tecellisine dönüşebilen bir imkândır.
C) Kötülük, bütünüyle insan iradesi dışıdır.
D) Kötülük, ahlâk eğitimine engeldir.
E) Kötülük, sadece cezaya yarar.
Doğru cevap: B
16. Mevlâna, “pergel” mecazıyla bir ayağını şeriata sabitlerken diğeriyle yetmiş iki milleti dolaşır. Bu, özde istikrar—çevrede açıklık ilkesidir: İlkesel merkez korunur, ufuklar genişletilir. Böylece kozmopolitan bir şefkat, dogmatik kopuşa değil, kökten gelen bir sükûnete yaslanır.
Soru: Pergel mecazının ana tezi nedir?
A) Merkezsizlik ve sınırsız dolaşım
B) Merkeze kapanma ve yerellik
C) Merkezde istikrar, çevrede evrensel açıklık
D) Evrensellik yerine tekçilik
E) Şeriatın yerine kültür
Doğru cevap: C
17. Dört unsur (anasır-ı erbaa) tartışmasını yeniden okuyan Mevlâna, insanın kökenini elementlere bağlarken ontolojik değerini onlardan ayırır. Âdem topraktan gelmiştir ama toprağa benzemez; bu, insanın maddi menşeini aşan aşkın bir cevhere sahip olduğuna işaret eder.
Soru: Bu bakışın insan tasavvuru hangi seçenekte doğru özetlenir?
A) İnsan bütünüyle maddîdir.
B) İnsan yalnız ruhsal bir varlıktır.
C) İnsan, maddi kökenini aşan aşkın bir boyuta sahiptir.
D) Elementler insanı belirler.
E) Ruh, elementlere indirgenir.
Doğru cevap: C
18. Vahdet-i vücut bağlamında Mevlâna, birlik–çokluk gerilimini “tecelli” kavramıyla düşünür. Çokluk, birliğin gölgesidir; gölgenin hakikati ışıkta yatar. İnsan, kendi gölgesini hakikat sanmaktan vazgeçtiğinde birliğin izini sürer; özdeşlik değil, yakınlık ve yöneliş söz konusudur.
Soru: Mevlâna’nın birlik–çokluk çözümü hangi şıkta en uygun dile getirilmiştir?
A) Tüm farklılıklar yanılsamadır, yok sayılmalıdır.
B) Çokluk, birliğin tecellisidir; özdeşlik değil yansımadır.
C) Birlik, çoklukla çelişir; uzlaştırılamaz.
D) Çokluk, birlikten bağımsızdır.
E) Birlik sadece mantıksal ilkedir.
Doğru cevap: B
19. Mevlâna’nın dilinde “hamlık–pişme–olgunluk” üçlemesi, eğitimin aşamalı doğasını gösterir. Hamlık bilgisizlik değil, potansiyeldir; pişme, çileyle yoğrulan bir arınmadır; olgunluk ise benliğin incelmesi ve merhametin genişlemesidir. Bu süreç, bilişsel kazanımı ahlâkî derinliğe bağlar.
Soru: Üçlemenin pedagojik anlamı nedir?
A) Bilgi tek başına yeterlidir.
B) Ahlâk, bilgiye tâbidir.
C) Gelişim, çile ve arınmayla olgunluğa evrilir.
D) Hamlık kalıcıdır.
E) Pişme aşaması gereksizdir.
Doğru cevap: C
20. “Üzüm isteyen dilenciler” hikâyesinde kavga, arzuların değil dillerin çatışmasından doğar. Aynı şeye farklı adlar verenler birbirini anlamadıkça hakikati çoğaltmak yerine çoğulluğu kavga sebebine dönüştürür. Mevlâna, ortak anlam ufku olmadan birlik tahayyülünün bir retorikten ibaret kalacağını hatırlatır.
Soru: Hikâyenin iletişim felsefesi açısından ana dersi nedir?
A) Hakikat tek dille ifade edilir.
B) Çoğulluk birlikle bağdaşmaz.
C) Ortak anlam ufku kurulmadıkça birlik mümkün değildir.
D) Dil farklılığı hakikati yok eder.
E) Sessizlik en doğru iletişimdir.
Doğru cevap: C
21. Mevlâna’nın “gönül” merkezli öğretisi, toplumsal farklılıklara karşı hoşgörüyü pasif kabullenişe indirgemez. Tolerans, doğruların askıya alınması değil, insan onurunun korunmasıdır. Böylece o, etiği gevşetmeden kapsayıcılığı güçlendirir; yargılamanın önüne merhameti, merhametin önüne de adaleti koyar.
Soru: Bu çerçevede Mevlâna’da hoşgörü ne anlama gelir?
A) Tüm doğrulardan vazgeçmek
B) Ahlâkı ertelerken yalnız duyguları büyütmek
C) İnsan onurunu koruyan, ilkesizleşmeyen kapsayıcılık
D) Hükümsüz bir eşitlikçilik
E) Salt çoğulculuk adına değer yitimi
Doğru cevap: C
22. Mevlâna’ya göre iman, kuşku anlarında sığınılan bir teselli değil, düşünce ve eylemin ritmini belirleyen bir karardır. Fırtınadaki gemide herkesin “Müslüman” kesilmesi, imanın kriz anı tepkisi olarak değil, fıtratın derin çağrısı olarak yorumlanır. İman, korkunun diliyle değil, kararlılığın gövdesiyle doğrulanır.
Soru: Bu bakış, imanı nasıl konumlandırır?
A) Kriz anı korkusunun ürünü
B) Geleneksel refleks
C) Fıtrî çağrı ve varoluşsal karar
D) Sadece rasyonel çıkarım
E) Toplumsal zorunluluk
Doğru cevap: C
23. Mevlâna, “Ayna paslanırsa yüzü göstermez” derken, insan kalbini bilgiye ve vahye açılan bir yansıma yüzeyi olarak düşünür. Kalbin paslanması, günah, kibir ve çıkarla kararmasıdır; bu durumda hakikat ışığı içe nüfuz etmez. Arınma ise kalbi yeniden saydam kılar, böylece bilgi artık dışsal bir veri değil, içsel bir idrak biçimi hâline gelir.
Soru: Bu mecazın bilgi anlayışı açısından anlamı nedir?
A) Bilgi, yalnızca dışsal gözlemle elde edilir.
B) Kalp, hakikatin yansıdığı bir idrak merkezidir.
C) Günah, bilgiye hiçbir etki yapmaz.
D) Bilgi, yalnız akıl yoluyla kazanılır.
E) Hakikat, insanın dışında sabittir.
Doğru cevap: B
24. Mevlâna’ya göre dil, hakikati anlatmanın değil, ima etmenin aracıdır. “Söz gümüşse, sükût altındır” sözüyle hakikatin sessizlikte, sezgide ve tefekkürde tamamlandığını belirtir. Aşkın, mantığın kavrayamadığı alanlara nüfuz edebilmesi bu sessel derinlikle mümkündür.
Soru: Bu anlayış dilin işlevini nasıl tanımlar?
A) Mutlak bilgi aracı
B) Hakikati tam yansıtan aynadır
C) İmanın sembolik dili, sezgiye açılan kapıdır
D) Felsefî çözümlemenin yeterli vasıtasıdır
E) Aklın kusursuz tercümanıdır
Doğru cevap: C
25. Mevlâna’nın “aşk dini” kavramı, dinler-üstü bir evrenselliği değil, aşkın her inançta ortak ilahi özü temsil ettiğini ima eder. Aşk, form ve isimlerin ötesinde bir hakikat bağı kurar; bu nedenle “Bizim dinimiz aşk dinidir” derken, ötekini dışlamaz, bütün inanç biçimlerinde Tanrı sevgisinin nüvelerini arar.
Soru: “Aşk dini” anlayışı hangi ilkeye dayanır?
A) Her dinin eşdeğer biçimde doğru olması
B) Aşkın ilahi hakikatte birleştirici olması
C) Mezheplerin ortadan kaldırılması
D) Dogmatik birlik arayışı
E) Dinsiz sevgi öğretisi
Doğru cevap: B
26. Mevlâna’nın zaman anlayışı, lineer bir ilerleme değil, döngüsel bir tekâmül sürecidir. İnsan, doğumdan ölüme, sonra yeniden varlığa doğru “ezelî dönüş” içindedir. Ruh, bu dönüşte deneyimlerle olgunlaşır; ölüm, son değil, yeni bir doğuştur. Bu görüş, “ölmeden önce ölünüz” öğretisiyle bütünleşir.
Soru: Mevlâna’ya göre ölüm neyi simgeler?
A) Yok oluş ve kesinti
B) Varlığın sona ermesi
C) Ruhun döngüsel olgunluğa geçişi
D) İlahi cezalandırma
E) Bedensel dirilişin inkârı
Doğru cevap: C
27. Mevlâna’nın insan-evren ilişkisi, “mikrokozmos–makrokozmos” eşliğinde kurulur. İnsan küçük bir evrendir; evren ise Tanrı’nın insandaki yansımasıdır. Bu nedenle “sen kendini küçük bir şey sanırsın ama sende koskoca bir âlem gizlidir” der. Bu düşünce, insana sorumluluk yükleyen bir varlık felsefesine dönüşür.
Soru: Bu bakış açısının antropolojik sonucu nedir?
A) İnsan evrenden kopuk bir varlıktır.
B) İnsan evrenin efendisidir.
C) İnsan evrenin özetidir, sorumluluğu da bu özden doğar.
D) Evren insanın düşmanıdır.
E) İnsan yalnız biyolojik bir varlıktır.
Doğru cevap: C
28. Mevlâna’da toplumsal düzen, bireyin iç düzeniyle başlar. Ahlakî bozulma, devletin çöküşünden önce bireyin kalbinde başlar; bu nedenle “herkes kendi evini temizlerse şehir temiz olur” der. Toplumsal ıslah, yasalarla değil, gönül terbiyesiyle mümkündür.
Soru: Paragraftaki anlayış hangi ilkeyi yansıtır?
A) Hukukun üstünlüğü
B) Ahlakın bireyden topluma yayılması
C) Bireysel özgürlüğün sınırsızlığı
D) Devletin mutlak otoritesi
E) Ekonomik düzenin belirleyiciliği
Doğru cevap: B
29. Mevlâna’nın ahlâk öğretisinde “sabır”, pasif bir bekleyiş değil, bilinçli bir direniştir. Sabır, zamanı olgunlaştırmak, duyguyu arıtmak, öfkeyi akla tabi kılmaktır. Sabırla yoğrulan insan, adaletin ve merhametin taşıyıcısı olur; acelecilik ise adaleti kör eder.
Soru: Sabır, Mevlâna’ya göre nasıl bir nitelik taşır?
A) Korkaklık göstergesi
B) Kaderci boyun eğiş
C) Bilinçli bir direnç ve arınma süreci
D) Umutsuzluğun ifadesi
E) Zaman kaybı olarak kötüdür
Doğru cevap: C
30. Mevlâna, aklı ve kalbi birbirinin düşmanı değil, aynı hakikatin iki kanadı olarak görür. Akıl rehber, kalp yönlendiricidir; biri olmadan diğeri eksik kalır. “İki kanadı olmayan kuş uçamaz” sözüyle bu dengeyi metaforlaştırır.
Soru: Akıl–kalp ilişkisi hangi şekilde tanımlanmıştır?
A) Karşıtlık ve çatışma
B) Birlikte işleyen tamamlayıcılık
C) Kalbin akla üstünlüğü
D) Aklın kalbi bastırması
E) Duygunun bilgiden kopması
Doğru cevap: B
31. Mevlâna, insanın ahlâkî olgunlaşmasını “nefsin terbiyesi” kavramıyla açıklar. Nefs, bastırılması gereken değil, yönlendirilmesi gereken bir enerjidir. Ahlâk, bu enerjinin adaletle kontrol edilmesidir. Nefsine egemen olan kişi, başkalarına zarar vermez; çünkü kendini tanıyan, sınırını bilir.
Soru: Nefs öğretisinin etik sonucu nedir?
A) İnsan doğuştan günahkârdır.
B) Nefs tümden yok edilmelidir.
C) Nefs enerjisi ahlâkî denetimle olgunlaşır.
D) Nefs özgür bırakılmalıdır.
E) Nefs dünyevi başarı için kullanılmalıdır.
Doğru cevap: C
32. Mevlâna, “Din birdir; ancak yollar çoktur” derken farklı inançların Tanrı’ya yönelişteki araçsal çeşitliliğini vurgular. Hakikat bir güneşse, dinler onun farklı pencerelerinden giren ışıklardır. Bu anlayış, teolojik çoğulculuk değil, metafizik bir birlik vizyonudur.
Soru: Bu ifadede Mevlâna’nın savunduğu görüş hangisidir?
A) Her dinin kendi başına hakikat olduğu görüşü
B) Dinler arası eşitlik
C) Hakikatin birliği, yolların çeşitliliği
D) Dinin kültürel bir inşa olduğu
E) Dinsizliğin yüceltilmesi
Doğru cevap: C
FUAT SEZGİN TEST SORULARI
1.Fuat Sezgin’in temel tezi, hiçbir uygarlığın kendi kendine, dış etkilerden yalıtık biçimde doğmadığıdır. Ona göre İslam uygarlığı; Hint, Yunan ve Sasani birikimlerini çeviri–özümseme–yeniden üretim döngüsüyle devralıp dönüştürmüş, bu sayede bilim ve felsefede “özgün sentez” evresine geçebilmiştir. Bu tez aynı zamanda iki taraflı bir eleştiri içerir: (i) “İslam bilimi yalnızca tercümedir” indirgemesi; (ii) “Batı doğrudan Antik Yunan’ın mirasçısıdır” varsayımı. Sezgin, her iki önermenin de aktarım zincirlerini, kurumsal altyapıları ve metin filolojisini ihmal ettiğini söyler.
Soru: Paragrafa göre Sezgin’in ana itirazı hangi ikili yanlış kabule yöneliktir?
A) İslam’ın Yunan’ı hiç bilmediği ve Batı’nın İslam’ı aştığı
B) İslam’ın yalnız tercüman olduğu ve Batı’nın İslam’ı atlayıp Yunan’a bağlandığı
C) İslam’ın hermenötiğe kapalı olduğu ve Batı’nın teolojiyi reddettiği
D) İslam’ın tekniği, Batı’nın ise teoriyi temsil ettiği
E) İslam’ın siyasî, Batı’nın kültürel üstünlük kurduğu
Doğru cevap: B
2. Sezgin’in araştırma motivasyonu, bir yanda hocası Hellmut Ritter’in Harezmî, İbn Heysem, Bîrûnî gibi isimleri “birinci sınıf bilginler” olarak sunması; diğer yanda ilkokul–lise eğitiminde tekrarlanan “Müslümanlar dünyayı öküzün boynuzunda sanıyordu” klişesidir. Sezgin, bu bilişsel yarılmayı çözmek için “metin, alet, kurum” üçlüsünü sistematik iz sürmenin anahtarı yapar: metinlerin dolaşımı, aletlerin rekonstrüksiyonu ve kurumların (cami kürsüsü, Beytü’l-Hikme, rasathane, medrese) işleyişi.
Soru: Bu çerçevede Sezgin’in yöntemi hangi üçlü eksene dayanır?
A) Dogma–İnanç–Söylence
B) Metin–Alet–Kurum
C) Teori–Retorik–Mit
D) Otorite–Gelenek–Meşruiyet
E) Dil–Edebiyat–Sanat
Doğru cevap: B
3. Metin, erken İslam toplumunun bilgi sosyolojisini “ilme kurucu vurgu” üzerinden okur: “Oku”, “Kalem”, ilim meclisleri, kadın-erkek tüm müminlere farz kılınan tahsil; ayrıca “öğrenen–öğreten–destekleyen” üçlü kategorizasyonuyla geniş tabanlı bir epistemik mobilizasyon anlatılır. Bu çerçevede din–bilim gerilimi yerine dinî motivasyonla ivmelenen kamusal öğrenme görülür; cami kürsülerinin üniversite-öncülü formlara evrilmesi de bu örgütlenmenin mekânsal izdüşümüdür.
Soru: Paragrafa göre din–bilim ilişkisini en iyi özetleyen ifade hangisi?
A) Din, bilimi kurumsal olarak dışlamıştır.
B) Din, bilimi yalnız faydacılık için meşrulaştırmıştır.
C) Din, bilimi normatif olarak teşvik eden bir itki üretmiştir.
D) Din, bilimi sadece tefsire indirgemiştir.
E) Din, bilimi ruhanî alana hapsetmiştir.
Doğru cevap: C
4. Sezgin, İslam biliminin kurumsal yükselişini 12 maddede nedenlendirir: siyasi himaye (Emevî–Abbâsî), kamusal ders halkaları, erken ve yaygın kâğıt–mürekkep teknolojisi, terminoloji inşası, usta–çırak sirkülasyonu, “dünyevî” metodik yaklaşım, yazı sisteminin hız/erişim avantajı vb. Bu mozaik, tek bir “büyük neden” anlatısından kaçınır; çok etkenli bir altyapı–üst yapı eşzamanlılığı varsayar.
Soru: Listelenen unsurlar hangi açıklama tarzını güçlendirir?
A) Tek etkenli determinizm
B) Kişi-merkezli kahramanlık anlatısı
C) Çok etkenli kurumsal-ekolojik açıklama
D) Tesadüfî yayılma hipotezi
E) Sadece teolojik nedensellik
Doğru cevap: C
5. Çeviri hareketi, metinde “okuma dönemi”nin başlangıcıdır; fakat metin, tercüme → şerh → tenkit → telif zincirini vurgulayarak “yalın aktarım” tezini reddeder. Memun dönemi Beytü’l-Hikme, Yunanca–Süryanice–Farsça–Sanskritçe kanallarını örgütleyip kaliteyi yükseltir; ama yazar, İslam felsefesinin Yunan’la sınırlı olmadığını, Hint–İran katkılarıyla çoğul bir matris kurduğunu belirtir.
Soru: Bu anlatı, “İslam düşüncesi yalnız Yunan aktarımıdır” iddiasına nasıl cevap verir?
A) İddia doğru; özgün telif yoktur.
B) Kısmen doğrudur; şerh dışında üretim yoktur.
C) Yanlıştır; çoğul kaynaklı ve telife evrilen bir üretim zinciri vardır.
D) Belirsizdir; veri sunulmamaktadır.
E) Geçicidir; yalnızca Memun dönemiyle sınırlıdır.
Doğru cevap: C
6. Matematiksel coğrafya bölümünde Bîrûnî’nin triangülasyon temelli enlem–mesafe–boylam üçlemesiyle Gazne–Bağdat hattında iki yıl süren arazi ölçümleri, modern hatalara yakın doğruluk ve yöntemsel berraklıkla aktarılır. Sezgin’in itirazı, Snellius’a atfedilen “ilk uygulama” anlatısının tarih yazımındaki kör nokta oluşudur; arazideki ölçüm–astronomik tayin eşlemi İslam dünyasında erken tarihli bir disipliner standart doğurmuştur.
Soru: Paragrafa göre Sezgin’in vurguladığı tarih yazımı sorunu nedir?
A) İslam kaynaklarının matematik bilmezliği
B) Snellius’un İslam coğrafyacılarını açıkça referanslaması
C) İlk triangülasyonun geç-modern Avrupa’ya mal edilmesi
D) Bîrûnî’nin yalnız teorisyen olması
E) Enlem tayininin teolojik yöntemlerle yapılması
Doğru cevap: C
7. “Amerika’nın Müslümanlarca erken keşfi” iddiası, metinde harita geleneği, boylam doğrulukları, Hint Okyanusu navigasyonu ve Cava dilli bir “Brezilya haritası”na ilişkin anekdotlarla desteklenir. Sorgulayıcı okuma, bu iddianın kanıt standardını (belge zinciri, tarihlendirme, müelliflik, iletim yolları) tartışmaya açar; Sezgin, olasılık–kanıt dengesinde “metodolojik makullük” savunur, fakat iddianın modern disipliner kanıta dönüştürülmesi için daha fazla filolojik–kartografik çaprazlama gerektiği de ima edilir.
Soru: Eleştirel ölçüte göre bu iddianın zayıf halkası hangisidir?
A) Navigasyon tekniklerinin yokluğu
B) Harita–metin zincirinin tam izlenememesi ve müellifliğin belirsizliği
C) İslam dünyasında denizciliğin yasak olması
D) Avrupa’nın coğrafyayı reddetmesi
E) Piri Reis’in eserinin sahte olması
Doğru cevap: B
8. Tıp tarihinde metin, İbn Sînâ’nın el-Kānûn, Râzî’nin el-Hâvî, Zehrâvî’nin et-Tasrîf’iyle teorik-teknik atılımı; Kahire’de 874’te açılan Tolunoğlu hastanesinde hijyen protokolleri, ücretsiz tedavi, kadın–erkek hamamları, akıl sağlığı birimi ve kütüphane gibi “modern” görüngüleri birlikte sunar. Buradaki eleştirel ders, metin–kurum–pratik uyumunun, tek başına “büyük kitaplar” anlatısından daha açıklayıcı olduğudur.
Soru: İslam tıp geleneğinin başarısı hangi bileşimle en iyi açıklanır?
A) Yalnızca büyük hekim-metinleri
B) Yalnızca teolojik meşruiyet
C) Metin üretimi + kurumsal altyapı + klinik pratik
D) Sözlü gelenek ve şifahî aktarım
E) Avrupa’dan doğrudan transfer
Doğru cevap: C
9. Avrupa’daki tercüme merkezleri (Salerno, Toledo) üzerinden “alıp gizleme/yeniden etiketleme” eleştirisi metinde yoğun yer tutar: Constantinus Africanus örneği, Huneyn b. İshak metninin Galen’e mal edilmesi, kaynak belirtme alışkanlığının geç oluşumu gibi. Sezgin’in meydan okuması, Rönesans anlatısının Yunan’a doğrudan dönüş mitini sorgulamak ve İslam köprüsünü görünür kılmaktır.
Soru: Paragrafa göre “yanlış Rönesans” tarifinin kritik kusuru nedir?
A) Avrupa’da kilise dışı okulların yokluğu
B) Antik Yunan’ın değerini bütünüyle inkâr
C) İslam aktarımlarını görünmez kılarak Yunan’a doğrudan bağlanma kurgusu
D) Yalnız teknik metinleri önemseme
E) Tıp dışındaki alanları dışlama
Doğru cevap: C
10. Gerileme tartışmasında metin, “din bilime engeldir” genellemesini reddeder; sorun alanını müfredat daralması, felsefenin talileşmesi, kurumsal kopuşlar ve Takiyyüddîn rasathanesinin kapatılması gibi karar–kurum düzlemlerine yerleştirir. Sezgin’in önerdiği çıkış, “altın çağ nostaljisi” değil, bilim tarihini yeniden yazma ve kanıtı dolaşıma sokma stratejisidir: özgüven üretimi, kompleks kırılması ve filolojik–teknik çalışma disiplini.
Soru: Paragrafa göre Sezgin’in çözüm önerisinin omurgası nedir?
A) Dine dönüşle otomatik bilim ilerlemesi
B) Siyasî fetihle kurumsal atılım
C) Bilim tarihini kanıta dayalı biçimde yeniden yazma ve dolaşıma sokma
D) Batı kurumlarının toptan kopyası
E) Sadece büyük şahsiyetler biyografisi
Doğru cevap: C
Bir yanıt yazın